Roślinność Pogórza Kaczawskiego i jego charakterystyczne zbiorowiska roślinne

Pogórze Kaczawskie, które w dużej mierze pokrywa się geograficznie z Krainą Wygasłych Wulkanów jest wyjątkowym w skali kraju terenem, charakteryzującym się dużą zmiennością rzeźby terenu jak i warunkami geologiczno-glebowymi. Zmienność tych warunków geologicznych wraz z klimatem przedgórza stwarza wyjątkowe warunki dla życia roślin, co na długiej przestrzeni czasu wraz z działalnością człowieka pozwoliło na wyodrębnienie ciekawych zbiorowisk roślinnych. Pomimo dużej ingerencji człowieka w środowisko naturalne, tutejsze warunki terenowe często sprawiły, że działanlność człowieka byłaby nieopłacalna dlatego też w krajobrazie pogórza poza zwartymi połaciami leśnymi bardzo widoczna jest rozproszona dendroflora śródpolna wraz z roślinnością towarzyszącą. Wiele naturalnych stoków i jarów o dużym stopniu spadku nie była wykorzystywana rolniczo i jest do dziś nieprzerwanie porośnięta drzewami i krzewami wraz z całymi zespołami niepowtarzalnych zbiorowisk roślin. Dodatkowo, wielowiekowe wypasanie w tych zadrzewieniach o charakterze grądowym doprowadziło do tak liczych wystąpień głównie geofitów w malowniczych pofałdowaniach terenu.

wawoz Lipa Ostrzyca 1
Świetlista dąbrowa Gołoborze, Ostrzyca Proboszczowicka

Zmienne warunki glebowe od żyznych gleb pochodzenia wulkanicznego do bardzo słabych na szczytach stożków wygasłych wulkanów a nawet gołych skał i gołoborzy dały całą paletę zbiorowisk roślin, często nie spotykanych w takiej skali i różnorodności, w porównaniu do pozostałej części kraju. Poza wspomnianymi wcześniej licznymi grądami, charakterystyczne dla pogórza Kaczawskiego można wyróżnić:
Świetliste (ciepłolubne) dąbrowy, które występują tutaj na szczytach wygasłych wulkanów, gdzie niewielka warstwa gleby i życiodajnej wody pozwala na wzrost niewielu roślin, często bardzo wyspecjalizowanych a przez to rzadkich lub bardzo rzadkich. Jednynie dzięki przerzedzonym z powodu. tych trudnych warunków, koronom drzew, docierające do dna lasu światło, daje energię do stabilnego wzrostu. Do roślin takich zaliczyć można storczyki a w szczególności Buławniki, Podkolany, Kukółki. Inną rośliną, któej nie sposób nie wymienić spośród roślin Pogórza Kaczawskiego w różnych typach lasów jest Lilia złotogłów. Uważana jest za symbol pogórza i występuje tutaj od żyznych grądów po okolice gołoborzy skalnych jak np. w pobliżu szczytu Ostrzycy, Górzca czy innych zadrzewionych szczytów powulkanicznych. Ciekawostką jest,że w zamierzchłych czasach, gdy brakowało żywności, cebule lili złotogłów były suszone i mielone na mąkę z powodu dużej zawartości skrobii. Dziś można jedynie zaobserwować dosyć często nadgryzione pędy lilii przez zwierzynę leśną, głównie sarny czy muflony.
Do tego stosunkowo rzadkiego i cennego typu zbiorowiska roślinnego należałoby dopisać ogromną liczbę roślin, ponieważ jest to jedno z najbogatszych gatunkowo ekosystemów występujących w Polsce. Poza drzewostanem w tych ekosystemach składających się głównie z dębów szypułkowych, bezszypułkowych i wyjątkowo w skali kraju jarzębu brekinii występuje tutaj całą plejada roślin i traw, także spotykanych w murawach kserotermicznych, łąkach trzęślicowych, w borach sosnowych, żyznych lasach liściastych oraz zbiorowiskach okrajkowych. W ciepłolubnych dąbrowach Pogórza Kaczawskiego można spotkać takie rośliny jak: Pięciornik biały, miodunka wąskolistna, jaskier wielkokwiatowy, buławnik mieczolistny, poziomka wysoka, kukułka bzowa, lepnica zwisłą, ciemiężyk białokwiatowy, groszek czerniejący, jastrzębiec sabaudzki, kłosownica pierzasta, konwalia majowa, lnicapospolita, naparstnica zwyczajna, przetacznik leśny, rozchodnik wielki, smółka pospolita, bukwica zwyczajna, dąbrówka rozłogowa, dziurawiec skąpolistny, dzwonek brzoskwiniolistny, fiołek kosmaty, koniczyna dwukłosowa, konwalijka dwulistkowa, miodownik melisowaty, nawrot czerwonobłękitnypszeniec pospolity, wilczomlecz sosnka, wrotycz baldachogroniasty, wyka kaszubska oraz wiele wiele innych.
Buczyny a szczegółnie buczyny storczykowe, występujące głównie w wyższych partiach pogórza na skałach wapiennych, są jednymi z najrzadszych i najcenniejszych ekosystemów na Dolnym Śląsku. Zazwyczaj dobrze nałonecznione, głównie rosnące na południowych zboczach oraz jednocześnie w bardzo trudnych warunkach, w których nie chcą rosnąć inne typy lasów. Występujące z kolei tam warunki doprowadziły do uformowania tak wyjątkowych zbiorowisk roślinnych w skład których wchodzą rzadkie rośliny jak: liczne storczyki (buławniki, kruszczyk rdzawoczerwony, listeria jajowata, podkolan zielonawy), Ciemiężyk białokwiatowy, brodawnik zwyczajny, driakiew gołębia, dzwonek brzoskwiniolistny oraz jednostronny, jastrzębiec leśny, kruszczyk szerokolistny, przylaszczka pospolita, rogownica źródlana, traganek szerokolistny, fiołek Reichenbacha oraz charakterystyczne dla tego typu siedlisk wyłącznie na Dolnym Śląsku – dąbrówka kosmata, goryczuszka orzęsiona, orlik,pospolity, dereń świdwa, pierwiosnek wyniosły, żebrzyca górska.

Buczyna
Podkolan
Buczyna Podkolan zielonawy
obuwik zawilec w
Obuwki Zawilec wielkokwiatowy

Murawy kserotermiczne – cenne i rzadkie zbiorowisko roślinne, również mocno uzależnione od warunków glebowo-wodnych. Ten ekosystem trawiasty, wbrew pozorom bardzo bogaty gatunkowo z dużym udziałem roślin rzadkich a nawet reliktowych. Zbiorowisko wystpujące na silnie nasłonecznionych i suchych zboczach, często w pobliżu wychodni skalnych lub na szczytach powulkanicznych, szybko i mocno nagrzewających się wiosną oraz latem. Ze względu na mocno zmieniające się warunki glebowe są to zbiorowiska o niedużych powierzchniach od nawet kilku metrów kwadratowych do wielohektarowych przy w miarę stałych warunkach geologicznych lecz często zmiennych gatunkowo z powodu jednak zmiennej dostępności wody w gruncie.

Można tu spotkać takie gatunki roślin jak: zawilce wielkokwiatowe, szałwie łąkowe, żarnowce, miodowniki, sparsety, miłki, przytulinki oraz liczne storczyki – obuwik, storczyk kukawka, podkolany, dwulistniki. Póżniej zakwitają liczne gatunki traw a wraz z nimi różne gatunki habrów, czyścice, lny, goździki, omany, ostrożenie,dziewanny. Można również spotkać gółkę długoostrogową, lilię bulwkowatą, różne gat. zarazowate – bardzo ciekawe rośliny o różnym stopniu pasożytnictwa roślinnego – pszeńce, zarazy, szelężniki. Pod koniec lata kwitną dziewięćsiły, zimowity, goryczki i goryczuszki
Łąki trzęślicowe to inny stosunkowo rzadki ekosystem, spotykany swobodnie na Pogórzu Kaczawskim w odróżnieniu od reszty kraju. Są to zazwyczaj siedliska wilgotne, czasowo zalewane lub nawet bardzo wilgotne a w późniejszych porach wegetacji przesychające. Dzięki takiej zmienności warunków wodnych rosną obok siebie rośliny bagienne z sucholubnymi. Najbardziej rozpoznawalnymi roślinami na łąkach trzęślicowych, na Pogórzu Kaczawskim są: Kosaciec syberyjski, zimowit jesienny, mieczyk dachówkowaty, czosnek kątowy a także storczyki – kukułka szerokolistna, listera jajowata, kruszczyk błotny. Nie sposób nie wspomnieć tutaj także o pełniku europejskim, okrzynie łąkowym, goździku pysznym, goryczce wąskolistnej, dziewięciorniku błotnym czy czarcikęsie łąkowym i wielu innych ciekawych, i nigdzie indizej nie spotykanych roślinach łąkowych w takiej kombinacji.

 

„Niniejszy materiał został dofinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie fundacja Ekologiczna „ Zielona Akcja”Legnica”

logotyp 13LOGO FEZA